Ikebana là một nghệ thuật và kỹ thuật nhằm đạt được hiệu quả thẩm mỹ bằng cách sắp xếp hoa và cây cỏ vào bình hoa. Nó là một phần của văn hóa truyền thống Nhật Bản, coi trọng việc thể hiện cảm giác thẩm mỹ khi chiêm ngưỡng thiên nhiên và cảm nhận về các mùa.
Khi du lịch đến Nhật Bản, bạn có thể nhìn thấy Ikebana tại các nhà hàng và khách sạn theo phong cách Nhật Bản.Nó có thể trông giống như một tác phẩm được trang trí đơn giản bằng hoa nhưng lại mang ý nghĩa rất sâu sắc, thể hiện tinh thần của người dân Nhật Bản.
Bài viết này giới thiệu những đặc điểm của Ikebana. Nếu đọc qua, bạn sẽ hiểu rõ hơn về Ikebana, vì vậy hãy đọc đến cuối nếu bạn quan tâm.
Đặc điểm của Ikebana
Ikebana (生け花) là nghệ thuật sắp xếp hoa và cây cỏ một cách đẹp mắt vào bình hoa.Nó còn được gọi là “Hoa Đạo” (Kadō, 華道) vì giống như một tác phẩm nghệ thuật về hoa.
Ikebana có 5 đặc điểm sau.
Hòa mình vào thiên nhiên
Ikebana của Nhật Bản dựa trên tính thẩm mỹ của việc thể hiện thiên nhiên. Điều quan trọng là phải sắp xếp hoa, lá, cành,… theo hình dáng và tư thế tự nhiên để phát huy vẻ đẹp của chúng.
Tận dụng không gian
Ikebana được thiết kế không chỉ là việc sắp xếp hoa và thực vật, mà còn được thiết kế để tận dụng không gian xung quanh. Việc xem xét bối cảnh, sàn nhà và ánh sáng cũng được tính đến để tạo ra không gian đẹp mắt.
Đơn giản và sâu sắc
Ikebana theo đuổi vẻ đẹp giản dị nhưng sâu sắc. Việc sắp xếp hoa và cây cỏ một cách đơn giản giúp tạo điểm nhấn cho vẻ đẹp tự nhiên của từng loại, đồng thời truyền đạt ý nghĩa sâu xa.
Thể hiện cảm nhận về mùa
Trong Ikebana, điều quan trọng là thể hiện được cảm nhận về các mùa. Hoa và cây cỏ được chọn lựa và sắp xếp theo mùa. Theo đó, sẽ có cách cắm hoa Ikebana phù hợp với từng mùa: xuân, hạ, thu, đông.
Quy tắc và truyền thống
Trong Ikebana có những quy tắc và truyền thống nghiêm ngặt. Ví dụ, có những quy tắc về cách xử lý và sắp xếp bình hoa và vật liệu cắm hoa (hoa và cây cỏ v.v.). Ngay cả đối với những người ngắm hoa cũng có quy tắc. Hiểu về những quy tắc và truyền thống này giúp bạn có thể hiểu và đánh giá tác phẩm Ikebana một cách sâu sắc hơn.
Khác biệt giữa nghệ thuật cắm hoa Ikebana và Flower Arrangement
Ikebana là nghệ thuật và kỹ thuật sắp xếp dựa trên những quy luật riêng, tận dụng tối đa hình dạng và màu sắc các vật liệu tự nhiên như hoa, cành, lá, cây cỏ…, đồng thời sử dụng các công cụ như bình hoa, khay nước để tạo ra sự cân đối.
Ikebana đề cao vẻ đẹp tự nhiên và sự hài hòa của vật liệu cắm hoa, và theo đuổi sự hài hòa đối với không gian.
Mặt khác, nghệ thuật cắm hoa (flower arrangement) là một nghệ thuật và kỹ thuật chọn hoa với nhiều chủng loại, hình dáng khác nhau và tận dụng triệt để các kỹ thuật như cắt tỉa, phối màu, tạo hình… để tạo ra những hình dáng và màu sắc đẹp mắt.
Nghệ thuật cắm hoa (flower arrangement) nhấn mạnh vào việc thể hiện sự lộng lẫy bằng cách sử dụng nhiều hoa và cây, làm đầy không gian bằng hoa và cây để có thể thưởng thức chúng từ mọi hướng.
Nói một cách đơn giản, Ikebana là một loại hình nghệ thuật tận dụng thiên nhiên và nhấn mạnh sự hài hòa với không gian, trong khi nghệ thuật cắm hoa (flower arrangement) là một kỹ thuật và nghệ thuật thể hiện vẻ đẹp lộng lẫy bằng cách tác động đến hình dạng và màu sắc của chất liệu hoa.
Một điểm khác biệt nữa là trong khi Ikebana mang lại bầu không khí đậm phong cách Nhật Bản được tạo nên bởi chất liệu hoa và bình hoa được quyết định theo mùa và khí hậu, nghệ thuật cắm hoa (flower arrangement) thường mang lại cảm giác theo phong cách phương Tây.
Không thể nói cắm hoa theo kiểu nào là tốt hơn hay xấu hơn, nhưng có thể nói, Ikebana bắt nguồn từ tinh thần coi trọng sự hòa hợp với môi trường xung quanh của người Nhật.
Ikebana đối với người Nhật
Đối với người Nhật, Ikebana là một nghệ thuật truyền thống thân thuộc từ xa xưa và đã ăn sâu vào văn hóa Nhật Bản. Điều quan trọng trong Ikebana là cảm nhận và thể hiện vẻ đẹp của thiên nhiên cũng như cảm giác về các mùa. Nó cũng liên quan sâu sắc đến các sự kiện và phong tục truyền thống của Nhật Bản, chẳng hạn như trà đạo, cắm hoa và trang trí năm mới, đồng thời đã trở thành một sự hiện diện quen thuộc trong cuộc sống và văn hóa hàng ngày.
Đối với người Nhật, Ikebana không chỉ đơn thuần là trang trí hoa mà nó là một nghệ thuật thể hiện ý thức thẩm mỹ, sự nhạy cảm, sự gắn kết với cuộc sống và thiên nhiên, đồng thời là biểu tượng của văn hóa Nhật Bản coi trọng sự hòa hợp giữa con người và thiên nhiên. Có thể nói, thông qua Ikebana, người Nhật đã nuôi dưỡng lòng biết ơn, tôn trọng thiên nhiên cũng như tinh thần theo đuổi cái đẹp.
Trong thời hiện đại, Ikebana chủ yếu được sử dụng cho các mục đích sau.
Chữa lành, thư giãn
Đối với người Nhật bận rộn, Ikebana là một phương pháo giúp thư giãn và chữa lành. Có những người Nhật thích trang trí văn phòng hoặc nhà cửa của họ bằng Ikebana.
Không có nhiều hoa và cây được sử dụng trong Ikebana.Với ấn tượng đơn giản và gọn gàng, khi nhìn vào, tâm trạng trở nên bình tĩnh và thoải mái.
Thể hiện lòng hiếu khách
Người Nhật sử dụng Ikebana như một cách thể hiện lòng hiếu khách. Các nhà hàng cao cấp kiểu Nhật và nhà nghỉ suối nước nóng lâu đời hầu như luôn được trang trí Ikebana. Bằng cách trang trí Ikebana, người ta gói trọn trong đó lòng hiếu khách với mong muốn mang lại cho khách hàng “cảm giác bình yên trong giây lát” hay “cảm giác có thể thư giãn dù chỉ trong chốc lát ở nơi này”.
Học hỏi lễ nghi
Ikebana không chỉ đơn thuần là nghệ thuật cắm hoa, mà khi thực hành, cần tuân theo những nguyên tắc sau:
- Trước khi cắm hoa, cần giữ tâm bình tĩnh.
- Dọn dẹp sạch sẽ khu vực cắm hoa và các dụng cụ sử dụng khi cắm.
- Khi cắm, hãy trân trọng sự sống của hoa cỏ.
Người ta nói rằng học những lễ nghi này sẽ có tác động tích cực đến cuộc sống của bạn.Vì vậy, một số người Nhật chọn học Ikebana khi họ muốn học hỏi lễ nghi trong khi tiếp xúc với những bông hoa xinh đẹp.
Những điểm cần nhớ khi thưởng thức Ikebana
Khi thưởng thức Ikebana, điều quan trọng là hãy chú ý đến những điểm sau. Bạn có thể cảm nhận được nhiều hơn thay vì chỉ nhìn vào tác phẩm.
Các loại chất liệu hoa và cách sắp xếp
Ấn tượng và cách thể hiện của Ikebana sẽ khác biệt đáng kể tùy vào loại chất liệu hoa và cách sắp xếp. Bằng cách quan sát màu sắc, hình dạng và kết cấu của hoa cũng như cách chúng được sắp xếp, bạn sẽ có thể hiểu được ý nghĩa và chủ đề của tác phẩm Ikebana đó.
Hình dạng và màu sắc của bình hoa
Những chiếc bình được sử dụng cho Ikebana cũng có những ấn tượng khác nhau tùy vào thiết kế, chất liệu và màu sắc của chúng. Bình hoa là yếu tố quan trọng tạo nên điểm nhấn cho chất liệu hoa và tạo nên vẻ đẹp tổng thể nên hãy chú ý đến hình dáng, chất liệu, màu sắc của bình hoa.
Cách sử dụng không gian và ánh sáng
Cách sắp xếp Ikebana không chỉ để nó được chiêm ngưỡng một mình, mà còn để nó trông đẹp hơn khi kết hợp với không gian và ánh sáng xung quanh. Hãy chú ý đến bầu không khí, độ sáng và màu sắc của ánh sáng… của nơi Ikebana được đặt, vì những yếu tố này ảnh hưởng lớn đến ấn tượng của Ikebana.
Ba trường phái chính của Ikebana
Ikebana đã phát triển hơn 500 năm kể từ khi nó được thành lập vào thời Muromachi (1336~1573). Trong thời gian đó, nhiều trường phái khác nhau đã ra đời và người ta nói rằng hiện nay có hơn 400 trường phái.
Trường phái là cách gọi một nhóm có đặc điểm riêng về giáo lý, kỹ thuật và phong cách cắm hoa Ikebana. Mỗi trường phái có bối cảnh lịch sử, người sáng lập, giáo lý và kỹ thuật khác nhau, và thực hiện cắm hoa Ikebana theo cách riêng của mình. Cách trình bày và bố cục của Ikebana khác nhau tùy theo trường phái, điều này cho thấy sự khác biệt về cảm quan và cảm nhận thẩm mỹ.
Sau đây chúng tôi sẽ giới thiệu 3 trường phái Ikebana tiêu biểu tại Nhật Bản.
Trường phái Ikenobō (池坊)
Ikenobō là trường phái Ikebana lâu đời nhất ra đời cách đây khoảng 500 năm.
Đặc trưng của trường phái Ikenobō là tận dụng sự tự nhiên. Ikebana theo trường phái Ikenobō hạn chế can thiệp hay cắt quá nhiều chất liệu hoa mà coi trọng việc giữ nguyên hình dáng tự nhiên của chúng. Trường phái Ikenobō thậm chí sử dụng cả những bông hoa và cây cối đã héo và tìm ra vẻ đẹp từ đó.
Trường phái Ikenobō có 3 phong cách cắm hoa chính, đó là: “Rikka”, “Shōka” và “Jiyūka” (sẽ giải thích bên dưới).
Ikenobō có sức ảnh hưởng rất lớn trong giới Ikebana hiện đại và được nhiều người yêu thích. Vì vậy, đây là trường phái có nhiều người theo học nhất trong tất cả các trường phái Ikebana.
Trường phái Ohara (小原流)
Ohara là một trường phái Ikebana tương đối mới ra đời vào thời Minh Trị (1868~1912).
Trường phái Ohara đặc trưng bởi phong cách cắm hoa riêng gọi là “Moribana” (sẽ giải thích sau), cũng như phong cách cắm hoa không bị ràng buộc bởi truyền thống, chẳng hạn như kết hợp các loại hoa phương Tây (hoa nhập khẩu từ châu Âu), vốn chưa được chấp nhận trong thế giới Ikebana truyền thống cho đến thời điểm đó.
Phong cách cắm hoa Moribana của trường phái Ohara phù hợp với không gian sống Tây phương hóa của Nhật Bản và được công chúng đón nhận rộng rãi. Ngày nay, nó được coi là một trong 3 trường phái Ikebana tiêu biểu nhất.
Trường phái Sōgetsu (草月流)
Sōgetsu là một trường phái mới ra đời vào năm 1927.
Người ta nói rằng người sáng lập, Sōfū Teshigahara (勅使河原 蒼風), đã tạo ra trường phái Sōgetsu sau khi tìm hiểu về Ikebana truyền thống và cho rằng nó quá trang trọng.
Trường phái Sōgetsu có đặc điểm là có thể cắm mọi lúc, mọi nơi, bởi bất kỳ ai và sử dụng bất kỳ vật liệu nào. Nó coi trọng việc cắm hoa một cách tự do và theo cách riêng của mỗi cá nhân, bằng cách cho phép người cắm hoa tự do suy nghĩ mà không bị ràng buộc bởi những khuôn mẫu hay hình thức.
Các phong cách cắm hoa Ikebana
Có một số phong cách cắm hoa trong Ikebana. Điển hình là phong cách Rikka, Shōka, Moribana và Jiyūka. Đặc trưng của từng phong cách sẽ được giải thích dưới đây.
Phong cách cắm hoa Rikka (立花)
Rikka là một phong cách cắm hoa Ikebana có lịch sử lâu đời nhất, được thành lập vào thời Muromachi (1336~1573). Đây là phong cách được sử dụng trong trường phái Ikenobō. Trong phong cách Rikka, một cành cây (gọi là “Shin”, 真) được đặt ở trung tâm và hoa cỏ theo mùa sẽ được đặt dưới chân nó. “Shin” tượng trưng cho núi, hoa cỏ tượng trưng cho nước, thể hiện vẻ đẹp của cảnh quan thiên nhiên. Khi phong cách Rikka được thành lập, nó được bố trí tại các bữa tiệc và những nơi công cộng để thể hiện lòng hiếu khách.
Phong cách cắm hoa Shōka (生花)
Shōka là một phong cách cắm hoa Ikebana được hình thành vào giữa thời Edo (khoảng năm 1710 đến 1790). Đây cũng là phong cách được sử dụng trong trường phái Ikenobō. So với phong cách Rikka, thực vật được sử dụng ít hơn và nhỏ hơn. Trong khi phong cách Rikka thể hiện vẻ đẹp của cảnh quan thiên nhiên thì phong cách Shōka lại tập trung thể hiện sự sống ẩn chứa trong thực vật. Khi phong cách Shōka được thành lập, nó được bố trí trong một căn phòng kiểu Nhật hoặc ở một không gian riêng tư.
Phong cách cắm hoa Moribana (盛花)
Moribana là một phong cách được thành lập cùng thời điểm trường phái Ohara ra đời trong thời Minh Trị (1868~1912). Vì lý do này, nó chủ yếu được trường phái Ohara áp dụng. Một chiếc đĩa cắm hoa và một dụng cụ gọi là Kenzan (剣山) để cố định cây được sử dụng. Hoa và cây cỏ sẽ được đặt phủ bên trên những dụng cụ đó. Moribana được cho là một phong cách được người đứng đầu trường phái Ohara nghĩ ra để kết hợp các loài hoa phương Tây vào Ikebana.
Phong cách cắm hoa Moribana thường được trưng bày trong các nghi lễ như lễ trưởng thành, lễ cưới, tang lễ…
Phong cách cắm hoa Jiyūka (自由花)
Jiyūka là một phong cách được thành lập ở trường phái Ikenobō sau sự ra đời của phong cách Moribana.Đặc trưng của phong cách Jiyūka là sắp xếp hoa và cây một cách tự do trong khi vẫn chú trọng đến hình dạng và bản chất của chúng.Nó đã phát triển thành phong cách trang trí hoa phù hợp với không gian và tình huống.
Lời kết
Trong bài viết này, chúng tôi đã giải thích các đặc điểm của nghệ thuật cắm hoa Ikebana của Nhật Bản. Chúng tôi hy vọng rằng những thông tin được giới thiệu ở đây sẽ hữu ích cho bạn khi thưởng thức tác phẩm Ikebana.
Comment